Chi tiết tin tức - Huyện Hải Lăng

Bùi Dục Tài - tiến sĩ đầu tiên xứ Đàng Trong

14:35, Thứ Ba, 21-3-2023 1585 0

     Sau 200 năm Thuận Hóa về nước Đại Việt, Bùi Dục Tài (1477-1518) là người đầu tiên ở Đàng Trong đỗ tiến sĩ, ra làm quan.

Ngôi mộ tiến sĩ Bùi Dục Tài.

     Theo gia phả họ Bùi ở làng Câu Nhi, xã Hải Phong, huyện Hải Lăng, ông Bùi Dục Tài xuất thân trong gia đình nghèo từ phía bắc vào khai khẩn xứ Thuận Hóa (vùng đất từ Quảng Bình tới Quảng Nam). Năm 14 tuổi, chứng kiến cha là xã trưởng bị quan huyện quở mắng vì không thu đủ thuế, ông rất uất hận. Khi quan ra về, ông hỏi cha người này có tài gì mà trách cứ người khác. Cha ông trả lời người này học hành đỗ đạt rồi ra làm quan. Bùi Dục Tài nói "tưởng có tài cán gì, chứ học hành đỗ đạt thì con làm được".

     Năm 1492, Bùi Dục Tài bắt đầu theo đường bút nghiên. Vùng Thuận Hóa thời đó mới được khai phá, là biên cương phía nam của Đại Việt, việc học hành chưa được chú trọng, trường lớp còn sơ khai. Ở phía bắc, trẻ lên 6-7 tuổi đã bắt đầu đèn sách, nhưng Bùi Dục Tài mãi 14 tuổi mới cầm nghiên mực, bút lông.

     Năm 1501, khi 24 tuổi, Bùi Dục Tài đi thi Hương, vượt qua 4 trường thi trong 20 ngày. Mùa xuân năm 1502, ông ra Thăng Long thi Hội, tranh tài với 5.000 thí sinh cả nước. Trải qua bốn trường thi, 61 người được vào thi Đình, là cuộc thi cao nhất để chọn trạng nguyên, bảng nhãn và thám hoa. Các thí sinh được vua Lê Hiến Tông hỏi thi. Bùi Dục Tài có tên trong 61 người này, đỗ hàng Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân. Xếp trước và sau Đệ nhị là Đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ và Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân.

     Sử sách ghi lại, sau khi đỗ tiến sĩ, ông Bùi Dục Tài ra làm quan, tới chức Tả thị lang Bộ Lại (1509-1515). Năm 1516, vua Lê Chiêu Tông bổ nhiệm ông giữ chức tham tướng và cử về công cán ở xứ Thuận Hóa, vận động nhân dân, sĩ phu đoàn kết dẹp loạn, chống lại âm mưu chiếm ngôi của Mạc Đăng Dung. Trong lần mang quân dẹp loạn ở xứ Thuận Hóa, ông bị quân phiến loạn sát hại, khi 41 tuổi. Ông được chôn cất ở chính nơi sinh ra, làng Câu Nhi. Vua Lê Chiêu Tông nhận thấy ông thông minh, có chí lớn và tài đức, chính trực tiết nghĩa nên đã truy tặng "Lễ bộ Thượng thư".

    Sau gần 200 năm từ khi Thuận Hóa thuộc về Đại Việt (1306), ông Bùi Dục Tài là người đầu tiên đỗ tiến sĩ. Nếu tính cả xứ Đàng Trong (từ sông Gianh trở vào Nam), ông cũng là tiến sĩ đầu tiên. Hàng năm, họ Bùi ở làng Câu Nhi thường làm lễ ở đình làng, thắp hương viếng mộ tiến sĩ Bùi Dục Tài.

     Là hậu duệ đảm nhận việc chăm sóc ngôi mộ tiến sĩ Bùi Dục Tài, ông Bùi Văn Nhị, 94 tuổi, cho biết dòng họ có quỹ khuyến học, phát thưởng hàng năm cho các cháu có thành tích học tập, hay hoàn cảnh khó khăn, không để cháu nào bỏ học. Đến nay, dòng họ Bùi đã có nhiều giáo sư, tiến sĩ.

     Năm 2003, tỉnh Quảng Trị lần đầu tiên trao giải thưởng Bùi Dục Tài để vinh danh những học sinh, sinh viên, thạc sĩ, tiến sĩ có thành tích cao trong học tập. Sau 10 năm, 97 cá nhân được nhận thưởng. Đình làng Câu Nhi và danh nhân Bùi Dục Tài được xếp hạng di tích cấp quốc gia.

Nhà bia do con cháu dòng họ tu bổ năm 2001, nhân dịp kỷ niệm 500 năm Bùi Dục Tài đỗ tiến sĩ.

      Sau 500 năm, hiện khu mộ danh nhân Bùi Dục Tài nằm trong nghĩa trang làng Câu Nhi đã sụt lún, ngập lụt vào mùa lũ. Tỉnh Quảng Trị dự kiến kêu gọi xã hội hóa để tôn tạo, tu bổ khu mộ. "Ông là niềm tự hào, biểu tượng của sự hiếu học, trí tuệ người Quảng Trị. Việc tôn tạo để con cháu nhìn vào đó học tập, noi gương", ông Hoàng Nam, Phó chủ tịch tỉnh Quảng Trị, giải thích.

     Dự kiến kinh phí tôn tạo lăng mộ 9 tỷ đồng, gồm khu lăng mộ, 1,6 km đường bêtông, bãi đỗ xe, nhà dừng chân và các hạng mục phụ trợ. Trong đó, 50% nguồn vốn xã hội hóa, 50% từ ngân sách tỉnh.

Hoàng Táo

Thống kê lượt truy cập
  • Đang truy cập1
  • Hôm nay3088
  • Tổng lượt truy cập6.993.487
plds
plds
plds
plds
/di-tich-lich-su-van-hoa1
LIÊN KẾT TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ CÁC XÃ, THỊ TRẤN: